17.02.2018 tarihli Resmi Gazetede yayımı ile yürürlüğe giren “Döviz Pozisyonunu Etkileyen İşlemlerin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Tarafından İzlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile; döviz pozisyonunu etkileyen işlemleri izlemek üzere bilgi ve belge toplanmasına ilişkin usul ve esaslar düzenlenmiştir.Yönetmelikte Merkez Bankasının döviz pozisyonunu etkileyen işlemlerini izleyeceği firmaların seçimi, firmalardan istenilecek bilgi ve belgeler, bu bilgi ve belgelerin toplanma, izlenme ve paylaşılma yöntemi, bilgi ve belgelerin doğruluğunun denetimi ve destek hizmeti temini gibi hususlar yer almaktadır.
Kredilerinin Toplamı 15 Milyon ABD Doları ve Üstünde Olan Firmaların Yükümlülüğü
Yönetmelik kapsamında; yurt içinden ve yurt dışından sağlanan yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredilerinin toplamı, ilgili hesap döneminin son iş günü itibariyle 15 milyon ABD dolayı ve üstünde olan firmalar, bildirim yükümlüsü olarak tanımlanmıştır. Bildirim yükümlüsü olarak kabul edilen firmalar ise Merkez Bankası tarafından belirlenen veri formu ile talep edilen bilgileri, uyulması gereken kuralları içeren açıklama formuna uygun olarak; Merkez Bankasına müteakip hesap döneminden itibaren bildirmekle yükümlü olacaklardır. Kredi tutarlarının ABD doları karşılığı hesaplanırken, ilgili dönemin son iş gününe ilişkin Resmi Gazete’de yayımlanan döviz kuru baz alınacaktır.
Bildirimle yükümlü firmaların belirlenmesinde; firmanın yabancı para nakdi kredileri ile dövize endeksli kredileri toplamı hesaplanırken varsa son hesap dönemine ilişkin Türkiye Muhasebe Standartlarına göre hazırlanan finansal durum tablosu esas alınacaktır. Türkiye Muhasebe Standartlarına göre hazırlanan finansal durum tablosunun bulunmaması halinde ise vergi mevzuatı çerçevesinde, kamu idarelerine sunulmak üzere hazırlanan bilanço dikkate alınacaktır. Firma yönetimi ayrıca; bildirimi yapılan verilerin tam ve doğru olmasına ilişkin de sorumluluk sahibi olacaktır.
Bildirim yükümlülüğü olan firma, yükümlülüğünün başladığı tarihten itibaren Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından bağımsız denetim yapmak üzere yetkilendirilen bağımsız denetçi ile denetim sözleşmesi yapacaktır.Bildirimle yükümlülük durumunun sona ermesi de Yönetmelik ile öngörülmüştür. Buna göre; bildirimle yükümlü olan firmanın, yabancı para nakdi krediler ile dövize endeksli kredileri toplamı, Merkez Bankasınca tanımlanan sınırın altında kaldığında, müteakip yıllık hesap döneminden itibaren firmanın bildirim yükümlülüğünün sona ermesi söz konusu olacaktır.
Bildirimler, İlgili Yılın Belirlenen Tarihlerde Sona Eren Ara Hesap Dönemleri İçin Takip Eden Ay Sonlarında Tamamlanacak
Bildirimle yükümlü olan firmanın bağımsız denetime tabi olması durumunda Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu düzenlenmelerine göre Türkiye Finansal Raporlama Standartlarını veya Büyük ve Orta Boy İşletmeler için Finansal Raporlama Standardını; bağımsız denetime tabi olmaması durumunda ise Büyük ve Orta Bor İşletmeler için Finansal Raporlama Standardını kullanması gerekmektedir. Bu çerçevede; bildirim yükümlüsü firmalar tarafından yapılacak bildirimler, ilgili yılın 31 Mart, 30 Haziran ve 30 Eylül tarihlerinde sona eren hesap dönemleri için takip eden birinci ayın sonuna kadar; 31 Aralık tarihinde sona eren yıllık hesap dönemi için, takip eden üçüncü ayın sonuna kadar tamamlanması öngörülmektedir.
Bildirilen Verilerin, Denetçiler Tarafından Doğruluk Denetimi Yapılacak, Onay İşlemi Verilemeyen Bildirimlere Olumsuz Görüş Verilecek
Yürürlüğe giren yönetmelik ile, bildirilen verilerin denetiminin yapılması öngörülmektedir. Buna göre; yıllık hesap dönemine ilişkin bildirilen verilerin denetimi, bu verilen ara dönemlerde bildirilen veriler ile tutarlılığının denetimi de dahil; bağımsız denetçi tarafından KGK düzenlemelerine uygun olarak, izleyen yılın 31 Mayıs tarihine kadar tamamlanacaktır. Bu denetimlerde, denetimle ilgili tüm Bağımsız Denetim Standartlarına uyulacağı belirtilmektedir. Denetçi tarafından yapılan denetim sonucunda bildirilen verilerde herhangi bir soruna rastlanmaz ise olumlu görüş içeren denetim raporunun imzalanmış kopyası, denetim için öngörülen sürelerin sonuna kadar Sistemik Risk Veri Takip Sistemine yüklenir ve onay işlemi gerçekleştirilmektedir.
Denetçi, bildirilen verilerde bariz biçimde önemsiz sayılanlar dışında yanlışlık tespit etmesi durumunda, firmadan gerekli düzeltmeleri yapmasını Sistemik Risk Veri Takip Sistemi üzerinden talep edecek ve bildirilen bu yanlışlıklar, firma tarafından 5 iş günü içerisinde düzeltilerek sisteme yüklenecektir. Düzeltilmesi talep edilen yanlışlıkların firma yönetimi tarafından düzeltilmemesi halinde; bildirilen veriler için onay işlemi yapılamayacak ve olumsuz görüş verilecektir. Olumsuz görüş içeren denetim raporunun imzalanmış kopyası, denetim için öngörülen sürelerin sonuna kadar Sistemik Risk Veri Takip Sistemine yüklenecektir.
Verilerin denetiminin mümkün olmaması ihtimali de Yönetmelik ile göz önünde bulundurulmuştur. Buna göre bildirilmesi zorunlu olan verilerin denetiminin mümkün olmaması halinde denetçi denetimden çekilecek ve bu durumun nedenleri yazılı olarak beyan edip sisteme yüklenecektir.Denetçinin ayrıca denetim sözleşmesini, sisteme yüklediği raporları ve bildirimlere ilişkin finansal raporlama yazısını Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumuna, düzenlemelerde yer alan süreler içerisinde bildirmesi öngörülmektedir.Denetimler sadece denetçiler ile sınırlı kalmamakta, Merkez Bankası; firma tarafından bildirilen verilerin ayrıca çapraz kontrollerini de gerçekleştirmektedir. İhtiyaç duyulması halinde Merkez Bankası tarafından yükümlüler nezdinde denetim yapılmasına ilişkin hükümler de Yönetmelikte yer almaktadır.
Sistemik Risk Veri Takip Sistemi Nedir?
Yönetmelik ile gelen bir diğer yenilik de Merkez Bankası tarafından kurulacak kur riski yönetiminde etkinliği arttırmak amacıyla veri tabanı ve düzenlemelerden oluşan Sistemik Veri Takip Sistemidir. Sistemin işletimi, Merkez Bankası adına ve vereceği talimatlar doğrultusunda Bankaca belirlenen, sistemin altyapı ortamını kuran, yazılım, bakım, operasyon ve destek hizmeti temin eden destek kuruluşu tarafından gerçekleştirilebilecek. Destek kuruluşu ayrıca sistemdeki bilgilerin gizliliğini korumakla da yükümlü olacaktır.
Sistemin kullanıcılarının Merkez Bankası, bildirim yükümlüsü olan firmalar ve denetçiler olması öngörülmektedir. Firma, sisteme girmiş olduğu verileri denetleyecek denetçiyi sistem üzerinden kullanıcı olarak belirleyecek ve denetçi ile imzaladığı sözleşmenin bir örneğini sisteme yükleyecektir. Sistem kullanıcıları, sistemin genel ağ sitesi üzerinden elektronik imza oluşturma aracı ile kayıt olarak aktif kullanıcı olacaklardır. Sistemik Veri Takip Sistemi ile getirilen bir diğer yenilik ise; sistemin MERSİS entegrasyonu olduğundan, firma ön bilgileri otomatik olarak dolu şekilde sisteme girilecek.
Firmalar, Merkez Bankası tarafından belirlenen veri formunun sisteme girişini, belirlenen dönemlerde, sistemin genel ağ adresi olan www.tcmbveri.gov.tr üzerinden gerçekleştirecektir. Merkez Bankasının, sisteme ilişkin veri formunu, kullanıcıları veyahut sistem ile ilgili açıklama formunu gereklilik halinde değiştirebilme hakkı saklı olacaktır.Sistem kullanıcılarına, kullanıcı tanımlama ve veri girişleri ile ilgili doğrulama kodları, uyarılar, hatırlatmalar, onay bildirimleri ve benzeri bildirimler sistemden gönderilecek kısa mesaj ve/veya e-posta yolu ile gerçekleştirilecek. Sistemde herhangi bir değişiklik yapılması durumunda bu husus, Merkez Bankası tarafından sistemin genel ağ adresi üzerinden bildirilecektir.
Kişisel Verilerin Korunması ve Ceza Hükümleri
Devam eden hükümler incelendiğinde, yürürlüğe giren Yönetmelik kapsamında toplanan bilgilerden kişisel ve özel nitelikte olanların yayınlanması ve açıklanması hususunun önüne geçildiği görülmektedir.Ayrıca veri bildiriminin yapılmaması, doğru veya eksiksiz gerçekleştirilmemesi veya olumsuz görüş verilmesini gerektiren durumların düzeltilmemesi hallerinde T.C. Merkez Bankası Kanunu’nun ceza hükümleri gereğince işlem başlatılabileceği hususuna değinilmektedir. Üstelik Merkez Bankası, doğru veya tam olmayan verileri onaylayan veya bu Yönetmelikte belirlenen denetim sürelerine uymayan denetçiler hakkında KGK’ya bildirimde bulunabilecektir.
